Europa Universalis IV - Handel: co warto wiedzieć

Handel cechuje się największym potencjałem jeśli chodzi o skalę przychodów państwa (nierzadko ponad 60% ogółu), ale jest też bardzo zmienny i skomplikowany. Najwięcej zyskują na nim republiki kupieckie oraz inne państwa mogące poszczycić się dużą ilością kupców. Handel jest także szalenie istotny dla wszystkich krajów nadmorskich oraz ulokowanych w ekonomicznie istotnych rejonach mapy - pozwala bowiem na znaczne zwiększenie zysków poprzez wymianę międzynarodową oraz międzykontynentalną.

Handel - podstawy

Obliczenia związane z handlem są na tyle skomplikowane, że twórcy EU IV nie pokwapili się ich ujawnić. Dociekliwi gracze mogą zajrzeć do plików gry i w ten sposób rozszerzyć swoją wiedzę, ale w praktyce jest to bezsensowne - ilość zmiennych oraz wzorów jest na tyle duża, że nie warto zawracać sobie nimi głowy. Dlatego też w poradniku opiszemy uproszczony model wymiany towarowej.

Zacząć wypada od tego, że mapa świata podzielona została na szereg ośrodków handlowych [Trade Nodes], które można podejrzeć dzięki odpowiedniemu filtrowi w prawym dolnym rogu ekranu. Kontrola nad tymi obszarami jest kluczowa dla zysków czerpanych przez państwo. Co istotne, ośrodki handlowe mają charakter ponadnarodowy i mogą być użytkowane przez dowolne państwa znajdujące się w zasięgu (w tym te, które nie posiadają żadnych prowincji na danym terenie).

Prowincje znajdujące się na obszarze danego ośrodka produkują różne towary o określonej wartości (patrz: rozdziały poświęcone produkcji). Suma wartości wszystkich dóbr wytwarzanych w obrębie ośrodka to lokalna wartość handlowa [Local Trade Value] wyrażana w dukatach. Rozlicza się ją w skali miesiąca i każdy ośrodek generuje swoją: w zależności od ilości produkowanych dóbr, rodzaju wzniesionych budynków, poziomu rozwoju prowincji oraz dodatkowych modyfikatorów.

Lokalna wartość handlowa jest istotna nie tylko dla danego ośrodka, ale także dla wszystkich innych. Każdy ośrodek jest bowiem połączony z kilkoma innymi - obrazują to specjalne strzałki pokazujące kierunek przepływu towarów. W czasie gry nie da się zmienić ani zwrotu strzałek, ani samych połączeń - są one stałe przez cały czas trwania rozgrywki.

Cała zabawa z handlem polega na tym, że każdy ośrodek generuje pewną ilość dukatów (równą lokalnej wartości handlowej), ale także otrzymuje oraz traci pewną ich ilość wraz z przepływem dóbr. Istnieją ponadto ośrodki specjalne, które nie przesyłają niczego dalej, lecz zachowują wszystko dla siebie (kanał La Manche, Genua oraz Wenecja). Uzyskanie dominacji handlowej nad tymi obszarami oznacza gigantyczny skok zysków w całym państwie.

Zobrazujmy przepływ dóbr na przykładzie Lubeki. Po kliknięciu na ten ośrodek handlowy pojawi się podsumowanie, dzięki któremu możemy dokładnie przejrzeć jego finanse. Jak widać, prowincje znajdujące się na tym obszarze generują w sumie 7.16 dukatów (to właśnie lokalna wartość handlowa).

Ponieważ Lubeka to bardzo istotny obszar na mapie gospodarczej świata, z innych ośrodków dociera do niej aż 39.17 dukatów. Z ośrodka odchodzi jedna strzałka, która prowadzi do kanału La Manche - w ten sposób ucieka nam 6.11 dukatów. W sumie całkowity bilans wynosi 40.22 dukatów w skali miesiąca.

Co się dzieje z tymi pieniędzmi? Są one rozdysponowane pomiędzy wszystkie kraje które umieściły swego kupca w danym ośrodku i kazały mu czerpać zyski z handlu [Collect from Trade]. Każdy kraj który zdecydował się na tę akcję otrzymuje miesięczną zapłatę równą sile swoich wpływów w tym ośrodku. Kolejnych kupców pozyskuje się dzięki odpowiednim ideom, decyzjom narodowym lub ustrojom. Sam fakt, że kupiec zbiera pieniądze z ośrodka, zwiększa ilość czerpanych z niego zysków o 10%.

W naszym przykładzie Niemcy kontrolują 75.8% handlu w Lubece, przez co powinny otrzymać 30.49 dukatów miesięcznie (40.22 * 75.8% = 30.49). W grę wchodzą jednak liczne modyfikatory wymienione na ilustracji, które zwiększają dochód tego kraju do aż 70.12 dukatów miesięcznie. To suma wystarczająca do utrzymania dwustutysięcznej armii!

Jak zwiększyć udział państwa w handlu [Trade Power Share]? Można to zrobić na wiele sposobów: wznosząc budynki, korzystając z różnych idei, technologii, doradców, decyzji narodowych, opcji politycznych, wydarzeń losowych itd. Jak już wspomniano, zmiennych jest bardzo wiele, a niektóre z nich mają wręcz charakter pośredni - jak choćby merkantylizm czy siła karawan. Analizowanie ich wszystkich mija się z celem; warto tylko pamiętać, że udział państwa w handlu przekłada się na ogólne jego zyski - powinien więc być jak najwyższy.

Handel - opcje zaawansowane

Mimo wszystko istnieje kilka kwestii, które powinniśmy sobie wyjaśnić. Podstawową są podboje - chociaż w zyskach ośrodka handlowego mogą brać udział dowolne państwa które do niego sięgają, to jednak nie ulega wątpliwości, że te posiadające prowincje na danym obszarze uzyskują znaczną przewagę.

Wynika to przede wszystkim z tego, że kraje wewnątrz ośrodka mogą wznosić budowle zwiększające ich udział w runku (np. targowiska [Marketplace]), a ponadto nie muszą umieszczać kupca w rodzimym ośrodku aby czerpać z niego zyski. Każdy kraj automatycznie gromadzi bowiem profity z handlu w swojej stolicy - samo w sobie gwarantuje to pewien udział w zyskach z ośrodka, na terenie którego znajduje się stolica.

Choćby z tego względu warto podbijać nowe tereny i całkowicie anektować inne kraje - w ten sposób nie tylko zwiększymy własne profity, ale i wyeliminujemy niebezpiecznych konkurentów.

Zasięg handlu można zwiększyć dzięki odpowiednim technologiom oraz ideom - kupców da się wysłać tylko tak daleko, na ile pozwalają na to nasze statystyki (można je wyświetlić w oknie handlu w głównym menu). Najprostszym sposobem rozszerzenia wpływów jest podbój - zasięg jest bowiem liczony od najbliższej zasymilowanej prowincji. Jeśli więc gramy Wielką Brytanią, to do handlu w rejonie Indii będziemy potrzebowali posiadłości w Afryce lub na bliskim wschodzie, a następnie w samych Indiach lub ich okolicy.

Zagadnieniem kluczowym dla światowego handlu jest przepływ towarów. Kontrolować go możemy przy pomocy kupców: posyłając handlarza do ośrodka nie musimy zbierać z niego zysków [Collect from Trade] - zwykle bardziej opłaca się przesłać dobra dalej [Transfer Trade]. Dzięki temu możemy zadecydować o tym, którą ze strzałek wybrać (ilość przekierowanych pieniędzy jest proporcjonalna do naszego udziału w runku). Do tego dochodzą odpowiednie modyfikatory wynikające ze statystyk naszego państwa [Trade Steering], dzięki którym możemy wzmocnić efekt.

Jeśli chodzi o kierowanie przepływem towarów, to trzeba zwrócić uwagę na dwie dodatkowe rzeczy. Po pierwsze, jeśli posiadamy jakiś udział w danym rynku, ale nie posłaliśmy tam kupca, to wszystkie potencjalne zyski zostaną po równo podzielone między wszystkie strzałki (są więc marnowane). Po drugie, jeśli stworzyliśmy łańcuch kupców przerzucających towary z ośrodka do ośrodka, to otrzymamy specjalną premię do siły handlowej w każdym kolejnym punkcie:

Kolejną istotną kwestią związaną z handlem są embarga. Każde państwo może nałożyć embargo na inny kraj, tym samym zmniejszając jego udział we wszystkich współdzielonych ośrodkach handlowych o wartość równą połowie własnego udziału w handlu. Co ważne, szkodząc w ten sposób innym krajom sami tracimy 5% wydajności handlu [Trade Efficiency], chyba że przeciwnik jest naszym rywalem. Embarga dają także automatyczne casus belli obrońcy, o ile blokada nie jest obustronna.

Tematem niedocenianym przez wielu graczy jest znaczenie lekkich okrętów dla funkcjonowania gospodarki. Statki wysłane z misją ochrony szlaków handlowych zwiększają udział swojego państwa w handlu danego ośrodka. Chronić handel można tylko w miejscach, w których kraj dysponuje już jakąś siłą handlową, a ponadto sama lokacja znajduje się w zasięgu statku. Jeśli brakuje nam tego ostatniego, zawsze możemy poprosić inne kraje o udostępnienie nam swoich portów (jest to jednak dość kosztowne).

Posiadacze DLC El Dorado lub Wealth of Nations mogą rozkazać swoim lekkim statkom by zajęły się łupieniem cudzych okrętów [Privateering]. Floty kaperskie działają niezależnie, przekazując udział w zyskach ośrodka stworzonej tylko do tego celu frakcji piratów. Złoczyńcy nie mogą być w żaden sposób powiązani z krajem swojego pochodzenia, więc ich akcje nie skutkują wszczęciem wojny. W ostatecznym rozrachunku ich działania nie są jednak zbyt opłacalne.

Handel - podsumowanie

Na koniec warto zadać sobie kluczowe pytanie - jak wykorzystać te wszystkie informacje w praktyce? Przede wszystkim należy podbić jak najwięcej prowincji w ramach rodzimego ośrodka handlowego, a następnie stopniowo rozszerzać wpływy na ośrodki, z którymi mamy bezpośredni kontakt (strzałki). Istotne jest też to, aby przekierowywać przepływ towarów do miejsc, w których dominujemy, tym samym torpedując plany wroga i zwiększając własne zyski.

Należy także podbijać prowincje o strategicznym znaczeniu dla światowej ekonomii - po kliknięciu na filtr handlu zostaną one zaznaczone przy pomocy specjalnych ikonek. Miejsca te dysponują na ogół specjalnymi premiami do zysków z handlu lub produkcji - zdobycie miast takich jak Wenecja, Lubeka czy Londyn potrafi natychmiastowo i bardzo odczuwalnie zwiększyć przychody całego kraju.

Nie sposób zignorować także wpływu handlu na przepływ konkretnych towarów, jak np. wino, przyprawy czy kawa. Odpowiednio dysponując kupcami i posyłając lekkie okręty do odległych krain możemy stać się liderami w handlu danym zasobem, dzięki czemu zyskamy różnorodne premie (patrz: rozdziały poświęcone produkcji).

Między innymi dlatego bardziej opłaca się przesyłać moc handlową [Transfer Trade Power] niż z niej czerpać [Collect from Trade] - z każdym kolejnym kupcem w łańcuchu zwiększamy nasze obroty. Z drugiej strony warto pamiętać, że kupcy pobierający zyski gwarantują do nich premię w wysokości +10%, co potrafi mieć niebagatelne znaczenie w stolicy.

Co prawda wszystkie kraje automatycznie gromadzą zyski z handlu w swojej stołecznej prowincji, ale bonus zapewniany przez handlarza potrafi być wyższy, niż potencjalne zyski wynikające z przesyłu towarów z odległego ośrodka, w którym mamy niewielkie udziały.

Następnie: Europa Universalis IV - Doradcy i ich rola

Powrót do spisu treści: Europa Universalis IV - Poradnik, Solucja - kompletny przewodnik